Opracowanie (tymonski) - II - PYTANIA METODYCZNE

II. Pytania metodyczne

1. Co to jest paradygmat w nauce?

Paradygmat naukowy to zbiór fundamentalnych i naczelnych koncepcji oraz założeń, obowiązujących w określonym czasie w nauce, dotyczących istoty świata, natury i przedmiotu badań danej dziedziny wiedzy (np. mechanika Newtona, teoria względności Einsteina). To inaczej zbiór podstawowych pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. To układ odniesienia, którego używamy by uporządkować nasze obserwacje i rozumowanie. Wpływa na nasze postrzeganie rzeczywistości

2. Główne funkcje (cele) badań socjologicznych.

Funkcje badań socjologicznych - funkcja naukowa, funkcja praktyczno-użytkowa, funkcja humanistyczno-obywatelska.

Według A. Podgóreckiego - diagnostyczna, weryfikacyjna, wyjaśniająca, demaskatorska, socjotechniczna, apologetyczna, teoretyczna, prognostyczna.

3. Zasadnicze różnice pomiędzy wiedzą potoczną a naukową.

Potoczna jest subiektywna, zindywidualizowana i różna, naukowa jest jednolita i obiektywna. Potoczna ma charakter konkretny i sądy są jednostkowe, naukowa ma charakter abstrakcyjny i sądy są ogólne. Wiedza potoczna nie jest systematyczna, jest niespójna. Naukowa zaś usystematyzowana, dąży do eliminacji sprzeczności. Nie uzasadnia się wiedzy potocznej, działa ona na zasadzie oczywistości jako produkt naszych doświadczeń. W wiedzy naukowej sądy uzasadnia się empirycznie.

4. Relacje pomiędzy metodą, techniką i narzędziem badań – podaj przykład.

Metoda - powtarzalny i względnie skuteczny sposób rozwiązywania ogólnego problemu badawczego.

Technika - procedura zbierania danych.

Narzędzie badawcze - pojęciowa konstrukcja służąca do realizacji danej techniki, czyli narzędzia, za pomocą których mogą być uzyskiwane określone rezultaty badawcze.

5. Przedstaw schemat (cykl) procesu badawczego.

- konceptualizacja procesu badawczego (sformułowanie problemów szczegółowych)
- stawianie hipotez
- plan badawczy (ustalenie zarysu badania, określenie obiektu badania)
- operacjonalizacja pojęć (nadawanie sensu empirycznego pojęciom)
- dobór metod i technik badawczych
- gromadzenie danych i pomiar
- analiza danych (klasyfikacja i porządkowanie danych)
- wnioski i generalizacja (uogólnienie, tworzenie praw)

6. Zdefiniuj i podaj przykłady zmiennych: zależnych, niezależnych, pośredniczących i podaj przykład.

Zmienna - to dowolna cecha (atrybut) jakiegoś obiektu (jednostki, zbiorowości, procesu, zjawiska, zdarzenia, relacji) mogąca przybrać przynajmniej dwie wartości.

Zmienne zależne - zachowanie lub inna cecha będąca efektem wpływu (działania) zmiennej niezależnej.

Zmienne niezależne - czynniki, którymi badacz manipuluje celem określenia ich wpływu na zmienne zależne (zachowanie).

Zmienna pośrednicząca - jest to zmienna, która łączy zmienną zależną i zmienną niezależną.

7. Czemu służy i na czym polega operacjonalizacja pojęć.

To nadawanie sensu empirycznego pojęciom, wszelkie rozstrzygnięcia dotyczące ich zdefiniowania. Stwierdza się, jakie znaczenie należy nadać danemu słowu i jak pomierzyć dane zjawisko opisywane tym pojęciem.

8. Zdefiniuj i podaj kilka przykładów źródeł zastanych i źródeł wywołanych.

Źródła zastane to takie, w których badacz nie kontaktuje się z badaną zbiorowością. Np: wypełnione kwestionariusze, surowe spisy i arkusze, opracowania, dane statystyczne, sprawozdania, protokoły.

Źródła wywołane to takie, kiedy badacz ma kontakt z badana zbiorowością (pośredni lub bezpośredni), ingeruje w nią (bodziec) lub nie ingeruje (brak bodźca). Np: obserwacja, eksperyment, wywiad, pamiętniki, dzienniki.

9. Co to jest hipoteza badawcza? – podaj przykład.

Hipoteza to proponowana (przypuszczalna: z teorii, z intuicji, z poprzednich badań) odpowiedź na pytanie badawcze, z reguły odnosi się ona do przypuszczalnego związku między zmiennymi niezależnymi a zmiennymi zależnymi. Hipotezy muszą być jasno sformułowane, konkretne (precyzyjne), sprawdzalne za pomocą dostępnych metod.

10. Omów jedną z kategorii doboru próby podaj przykłady – omów jedną.

Dobór celowy - polega na wybieraniu jednostek o istotnych dla nas cechach.

Dobór kwotowy – takie skonstruowanie próby, żeby jej struktura była taka jak struktura całej populacji.

Metoda kuli śnieżnej – polega na dobieraniu badanych wskazanych przez poprzednich respondentów, z czego pierwszy został wybrany losowo.

Dobór losowy prosty - do próby wybierane są elementy z całego operatu o numerach zgodnych z liczbami wybranymi z tablic liczb losowych.

Dobór losowy systematyczny – wybieramy co N-ty element przy czym pierwszy wybrany jest losowany przy pomocy tablicy liczb losowych.

Dobór losowy warstwowy – dzielimy populację na rozłączne kategorie, po czym z każdej z nich losujemy pewną liczbę elementów, która jest proporcjonalna do liczebności danej warstwy.

11. Kiedy próba jest reprezentatywna?

Wtedy i tylko wtedy, gdy pod względem swojej struktury i składu odpowiada wiernie populacji generalnej. Jest to swoista miniatura zbiorowości. W praktyce próbę uznajemy za reprezentatywną, jeśli zagregowane cechy próby ściśle odzwierciedlają zagregowane cechy populacji.

12. Dlaczego obserwację nazywa się „królową metod”?

Gdyż jest to proces postrzegania, który jest celowy, planowy i krytyczny. Jej rezultaty powinny być poddane surowej krytyce lub ścisłej kontroli, a ponadto z góry są określone zjawiska, które należy postrzegać, a także czas i okoliczności, w jakich dane zjawisko zachodzi. Dostarcza nam informacji, które są potrzebne przy rozwiązywaniu problemu.

13. Omów rodzaje wywiadów, scharakteryzuj wybrany i określ jego zalety i wady.

A) Wywiady społeczne, psychologiczne, antropologiczne, socjologiczne, środowiskowe.

B) Wywiady swobodne, pogłębione, zogniskowane.

C) Wywiady twarde i miękkie.

D) Wywiady neutralne i nie neutralne.

E) Wywiady z użyciem środków technicznych (magnetofonu, kamery, telefonu).

14. Omów cechy dobrej ankiety.

Jasność pytań, unikanie podwójnych i złożonych pytań, zawiera pytania filtrujące i pytania warunkowe, ukryte i jawne elementy wartościujące, wprowadzenie i instrukcje, a także motywację dla respondenta.

15. Ankieta pocztowa: charakterystyka, zalety i wady oraz przykłady zastosowania.

Wysyłane pocztą, zwrot następuje tą samą drogą, docierają do wielu osób, jednakże ich skuteczność jest znikoma, bo zwroty są niewielkie.

16. Ankieta audytoryjna: charakterystyka, zalety i wady oraz przykłady zastosowania.

Badanych zbiera się w jednym miejscu, ankieta wypełniana jest pod nadzorem badacza, zwrot następuje do urny, można ich zrobić wiele, jeżeli ludzie znajdą czas i ochotę na jej wypełnienie. Wady - mogą źle wypełnić rubryki, bądź nie zrozumieć pytania, jest czasochłonna i dosyć kosztowna.

17. Ankieta telefoniczna: charakterystyka, zalety i wady oraz przykłady zastosowania.

Tekst przekazywany jest przez ankietera, a odpowiedzi uzyskujemy od razu. Wadą może być nieobecność wylosowanych do badania abonentów, bądź odmówienie wykonania ankiety.

18. Co jest istotą badań panelowych? - podaj przykład.

Istotą badania panelowego jest to, że pewna liczba osób zostaje podana badaniu ze względu na tę samą cechę przynajmniej dwukrotnie. Badanie panelowe jest więc badaniem trendu (tendencji). Przykład to badania przedwyborcze postaw, czy badanie bezrobocia.

19. Badania monograficzne a badania typu „case study” – podobieństwa i różnice.

Badania monograficzne to specjalny przypadek badań typu Case Study. Badanie monograficzne obejmuje jakąś zbiorowość czy grupę społeczną traktowaną jako całość składająca się z powiązanych elementów. Case Study skupia się również na jednostce. Celem badania monograficznego jest opis i zrozumienie całości. W Case Study możliwe jest wnioskowanie statystyczne – jest to cecha odróżniająca Case Study od monografii terenowej. W miarę jak poznajemy obiekt badania, wyjściowa koncepcja badawcza nie jest tak sztywna jak w innych technikach badawczych.

20. Jakie jest podstawowe założenie metodologiczne technik projekcyjnych? Podaj przykład zastosowania.

Techniki projekcyjne to zbiór narzędzi badawczych, służących przede wszystkim do dokonywania pomiarów i analiz niektórych aspektów osobowości ludzkiej. Służą wyłącznie do pomiaru informacji jakościowych. Respondent oceniając postawy, motywy oceniania innych przypisuje im nieświadomie swoje cechy. Jest to podświadoma projekcja, czyli przenoszenie własnych cech na osoby lub rzeczy.

21. Omów istotę techniki focus group interview oraz jej zalety i wady, podaj przykład zastosowania.

Odbywa się w grupach 8 – 12 osobowych, które omawiają ściśle określony problem pod okiem moderatora. Typowa sesja trwa od 1,5 h do 4 h. Pozwala na kontrolowanie procesu formowania się opinii i poglądów, pokazuje istotę ich powstawania, jest szybka i tania w wykonaniu, a ponadto rezultaty badania są zrozumiałe, gdyż w zapisie używa się języka badanych.

Zalety – szybka i tania technika badawcza, pozwala na kontrolowanie, duża wartość fasadowa, duża elastyczność techniki, technika chroniąca przed artefaktami (nie pozwala na kierowanie rzeczywistością), zdobywa się informacje w sytuacjach bliższych życiu i doświadczeniu ludzi, pisana jest językiem badanych, łatwa do zrozumienia.

Wady - wnioski maja charakter jedynie sprawozdawczy i trudno przenosić je na szersze zbiorowości, istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia efektu grupowego myślenia i zjawiska przesunięcia poziomu ryzyka, co powoduje zniekształcenie wyników, żywy i emocjonalny charakter interakcji może prowadzić badacza do pokładania większej wiary w wyniki, niż jest to usprawiedliwione, moderator może nieświadomie wpływać na kierunek i rezultat dyskusji, pracochłonność i trudność w przygotowaniu raportu.

22. Charakterystyka metody biograficznej i przykład jej zastosowania.

Analiza wszelkiego typu biografii zastanych i wywołanych, czyli sprawozdań przedstawiających jednostkowe interpretacje własnych doświadczeń indywidualnych oraz społecznych, np. listów, pamiętników. Celem badania jest odkrywanie społecznie uwarunkowanych regularności losów życiowych ludzi, uformowanego w świadomości jednostek subiektywnego obrazu społeczeństwa, a także zdobywanie konkretnych informacji na temat określonych wydarzeń.

23. Jakie są założenia metodologiczne koncepcji współczynnika humanistycznego?

Postawa określająca nastawienie badacza względem podmiotu badań. Polega na analizowaniu działań społecznych z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających, czyli innymi słowy, należy starać się przyjmować punkt widzenia badanych. Przedmioty świata kultury istnieją tylko w doświadczeniach, a poza nimi tracą ważność. Cała rzeczywistość społeczna jest kompleksem subiektywnych postaw, dążeń i wartości.

24. Co to jest i do czego służy socjometria? Podaj przykład zastosowania.

Socjometria służy do badania wzajemnych spontanicznych oddziaływań między ludźmi, zachodzących w małych grupach. Stworzył Jakub Moreno. Pozwala badać takie elementy jak: hierarchia, autorytet, funkcje, więzi, system łączności, struktura organizacji, pozycja, rola, autorytet osobisty, więzi pomiędzy jednostkami. Stosuje się ją do odkrywania wewnątrz grupy emocjonalnej struktury atrakcyjności - odpychania, przedstawianej graficznie za pomocą socjogramu.

25. Scharakteryzuj analizę treści i przykłady jej zastosowania.

Treść to zespół znaczeń wyrażanych za pomocą symboli słownych, muzycznych, obrazkowych, plastycznych, gestykulacyjnych, które są przedmiotem samej informacji.

Berelson określił analizę treści jako zespół technik badawczych umożliwiających obiektywny, systematyczny i ilościowy opis przejawów ludzkich zachowań na podstawie którego wnioskuje się o motywacjach i charakterystyce socjologicznej autorów tych przekazów i dedukuje się jakie reakcje przekazy te mogą wywołać.

26. Omów warunki dobrej skali.

Trafność – adekwatność wobec mierzonej zmiennej – trafna skala dobrze mierzy to, co badacz ma zamiar mierzyć.

Rzetelność – zdolność do określania prawdziwej wartości badanej cechy. Metody pomiaru rzetelności to: powtórzenie pomiaru, pomiar dwiema alternatywnymi wersjami skali, wewnętrzna korelacja pomiędzy pozycjami skali.

Homogeniczność – cała skala mierzy tylko jedną cechę (wszystkie pozycje skali są miernikami tej samej zmiennej), udzielenie tej samej odpowiedzi przez dwie różne osoby oznacza taki sam poziom postawy tych osób. Każda skala ma swój sposób pomiaru homogeniczności.

27. Omów funkcje badań ewaluacyjnych i wskaż ich przykłady.

Lepsze zaspokojenie oczekiwań (zarówno aktualnych, jak i tych, które z dużym prawdopodobieństwem pojawią się w przyszłości) odbiorców programu i innych zainteresowanych funkcjonowaniem instytucji. Poprawa jakości merytorycznej programów (np. szkoleń) i form ich realizacji. Rozwój i samorozwój (zwiększanie konkurencyjności, samokontroli itp.) – np. rozwoju zawodowego osób uczestniczących w szkoleniach. Dostarczanie informacji koniecznych dla podejmowania decyzji oraz ocena zewnętrzna ze strony instytucji nadzorujących, społeczności oraz opinii publicznej. Uzyskanie odpowiedzi na pytania, uwagi i odniesienie się do krytyki ze strony beneficjentów programu. Nadzór administracji publicznej, opinii publicznej. Pogłębienie odpowiedzialności za program wśród wszystkich zainteresowanych jego funkcjonowaniem i efektami. Usprawnienie sposobu funkcjonowania instytucji zarządzającej i nadzorującej program. Wzmocnienie i ulepszenie procedur demokratycznych dialogu społecznego, aktywności, podmiotowości.

28. Omów istotę trzech kategorii ewaluacji: ewaluacji ex post i ex ante oraz monitoringu.

Monitoring to bieżące gromadzenie informacji o przebiegu procesu, analiza zebranych informacji, wydawanie sądu wartościującego i podjęcie decyzji korygujących jego przebieg lub nie.

Ewaluacja Ex Post to inaczej ewaluacja końcowa. Dokonywana po zakończeniu realizowanego programu. Głównym celem ewaluacji końcowej jest przede wszystkim dostarczenie informacji na temat długotrwałych efektów wraz ze sformułowaniem wniosków.

Ewaluacja Ex Ante to ewaluacja wstępna. Przeprowadzana przed rozpoczęciem realizacji programu. Jej podstawowym zadaniem jest zweryfikowanie długoterminowych efektów wsparcia, zawartych w przygotowanych dokumentach programowych. Zasadniczym celem ewaluacji wstępnej jest zwiększenie jakości dokumentów programowych poprzez udział w procesie programowania podmiotu niezależnego od instytucji programującej.

29. Charakterystyka badań internetowych.

Badania ankietowe za pośrednictwem Internetu są zazwyczaj przeprowadzane w ten sposób, że na stronach www są zamieszczane kwestionariusze ankiety, które następnie pocztą elektroniczną docierają do respondentów.

Zalety - relatywnie niski koszt badania w porównaniu z metodami tradycyjnymi, wysoki stopień obiektywności odpowiedzi, możliwość precyzyjnego dotarcia ankiety do konkretnej osoby, duża szansa zapewnienia dyskrecji i swobody wypowiedzi, szybkość uzyskania odpowiedzi (około 50% przychodzi już po 25 godzinach), precyzja odpowiedzi użytkowników Internetu, dostęp do respondentów na całym świecie, duży stopień automatyzacji badania.

Wady - trudności w zidentyfikowaniu wstępnej próby, brak technicznych standardów przesyłania poczty elektronicznej, niebezpieczeństwo uznania przesłanej wiadomości za nieważną i zignorowania jej (jako spam).

30. Przykład współczesnych badań z zastosowaniem nowoczesnych narzędzi (komputera; kamery telefony, np. FGi CALI,itp.)

Na przykład: FGI (kamera, magnetofon), badania internetowe (komputer), ankiety telefoniczne (telefon), obserwacja ukryta (kamera).

www.tymon.mlodzi.pl/licencjat-tymonski.doc

Pozdrawiam

Szacunek Tymon Exclamation

Jesteś najlepsiejszy ;];]

Szakunec jak to się zowie u mnie.