Opracowanie (tymonski) - I - PYTANIA KANONICZNE

I - PYTANIA KANONICZNE

1. Cechy przedsocjologicznej wiedzy o społeczeństwie i jej czołowi reprezentanci.

Wiedza potoczna - zbiór spostrzeżeń przypadkowych, osobistych. Wiedza niespójna, fragmentaryczna, wynika z mądrości każdego człowieka - przesądy, wróżby. Wrażliwość artystyczna – rozumiana przez sztukę (literaturę, malarstwo). Refleksja filozoficzna – normatywne wartościowanie, ważne było przedstawienie sobie celu (poznawanie prawdy).

Działali, zanim powstała socjologia:
- Platon („Państwo”, relacje między jednostką a społeczeństwem)
- Arystoteles („Polityka”, trójczłonowa struktura społeczna, człowieka postrzegał jako istotę społeczną)
- Seneka i inni stoicy (zagadnienia etyczne i moralne)
- św. Augustyn (dwa rodzaje państwa, chrześcijańska koncepcja człowieka)
- Tomasz z Akwinu (podzielił społeczeństwo na klasy)
- Machiavelli („Książę”, cel uświęca środki, zajmował się motywacją człowieka i jego celami)
- Morus („Utopia”, pierwsze zasady socjalizmu i komunizmu, wizja idealnego państwa)
- Frycz-Modrzewski (zwyczaje i obyczaje kierują postępowaniem, rozwój społeczny zależy od młodych)

2. Socjologia a antropologia.

Antropologia - zajmuje się gatunkiem ludzkim. Do jej zakresu należą problemy związane z rozwojem rodowym, osadniczym, zróżnicowaniem rasowym ludzi, środowiskiem geograficznym człowieka oraz tworzoną przez niego kulturą i społeczeństwem, którym żyje. Interesuje się ona człowiekiem zarówno w wymiarze fizycznym, psychicznym, społecznym i kulturowym.

Socjologia - jako przedmiot zainteresowania ma rzeczywistość społeczną, społeczeństwo i różne formy życia zbiorowego ludzi, istniejące teraz i w przeszłości.

3. Socjologia a psychologia.

Socjologia - jest to nauka, której celem jest badanie i opisywanie różnych zjawisk i grup ludzkich. Chodzi o procesy i zjawiska zachodzące w społeczeństwie, wszelkie formy życia społecznego, układy interakcji między ludźmi.

Psychologia - zajmuje się szeroko pojętymi naukami o psychice ludzkiej, kształtowaniu się osobowości i jej rozwoju. W badaniach koncentruje się na procesach psychicznych oraz ich funkcjach, a także na kształcie kontaktów oraz komunikacji człowieka z jego psychospołecznym otoczeniem.

4. Początki polskiej socjologii – kierunki poszukiwań, reprezentanci.

Okres międzywojenny:
Florian Znaniecki organizuje studia socjologiczne w Poznaniu, zostaje nazwany twórcą socjologii akademickiej w momencie, gdy zaczynają kształcić magistrów socjologii. Jego wychowankowie to Józef Chałasiński i Jan Szczepański. W czasie II wojny światowej socjologia była w konspiracji.

Okres powojenny:
Do lat 50- tych nikt nie ukończył socjologii, bo wyrzucano tą naukę z list przedmiotów akademickich. Władze uznały, że jest to nauka burżuazyjna. Odrodzenie socjologii nastąpiło po 1945 w Łodzi. Socjologowie pełnią rolę badaczy, doradców, wykładowców, lekarzy, urzędników, czy też wychowawców. Społeczna rola socjologii powinna polegać na diagnozie sytuacji, dostarczaniu ekspertyz, pomagać w zrozumieniu społeczeństwa.

Przełom XIX i XX wieku:
Józef Skupiński wydał rozprawę „Myśl ogólna fizjologii wszechświata”, która uznana została za pierwszą w Polsce próbę ujęcia systemu socjologii Comta. Uważany za ojca Polskiej socjologii. Oprócz niego swoich sił w kraju próbowali także Władysław Piłat i Bolesław Limanoski. Na uczelniach zagranicznych zasłynął Ludwik Gumplowicz (stworzył teorię powstania państwa, określił podstawowe błędy socjologii) i Bronisław Malinowski (badacz ludów pierwotnych, twórca kierunku funkcjonalnego).

5. Instytucjonalizacja polskiej socjologii.

Socjologia polska zajmowała się wszystkim tym, co istotne w bardzo poważnie zmieniającej się Polsce. Socjolodzy penetrowali niemalże wszystkie obszary spraw społecznych. Nadejście systemu demokratycznego wyzwoliło socjologię - nie ma już politycznych ograniczeń działalności poznawczej, niema możliwości narzucania socjologii. W związku z wielkimi przemianami gospodarczymi i politycznymi nastąpiła pozaakademicka profesjonalizacja socjologii.

Socjologia polska instytucjonalizowała się dzięki publikacjom socjologicznym i kontaktom z międzynarodowym, naukowym ruchem socjologicznym. Pierwsza katedra socjologii powstała w roku akademickim 1919/20 na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.

6. Na czym polegają tzw. osobliwości nauk społecznych?

Nauki społeczne są osobliwe, ponieważ są:
- humanistyczne (traktują o człowieku)
- subiektywistyczne (nie mogą abstrahować od motywacji jednostek)
- aksjologiczne (nie mogą się uwolnić od wartości towarzyszących ludziom w ich działaniach)

7. August Comte jako „ojciec założyciel” socjologii.

Comte był jednym z głównych przedstawicieli pozytywizmu. Stworzył termin „socjologia”, dlatego nazywa się go ojcem socjologii. Wprowadził pojęcie metoda pozytywna jako sposób patrzenia na świat, aby go poznawać i nad nim panować w sposób możliwie najlepszy. Źródła zdobywania wiedzy przez socjologa wyróżnił: obserwacja, eksperyment, porównanie.

Comte stworzył swoją ewolucjonistyczną wersję rozwoju społecznego. Trzy fazy rozwoju człowieka przeniósł na fazy rozwoju społecznego: faza teologiczna (dzieciństwo), faza metafizyczna (dojrzewanie), faza naukowa (dorosłość).

Wyróżnił nauki ogólne (znikome zastosowanie praktyczne) i nauki szczegółowe (największe zastosowanie praktyczne). Podstawową jednostką w rzeczywistości społecznej jest rodzina – w niej dokonuje się przekazywanie wzorców społecznych. Uważał, zgodnie z doktryną normatywną, że przedstawiciele nauki najlepiej wiedzą jak należy kierować społeczeństwem, a także że społeczeństwem będą rządzić inżynierowie społeczni, opierając się na nauce.

8. Wkład Emile Durkheima w rozwój socjologii.

Homo Duplex - według Durkheima człowiek odznacza się dwoistością (homo duplex), przedstawiając go jako istotę rozdartą między duszę i ciało, zmysły i rozum. Te dwa aspekty możemy nazwać: osobowym i bezosobowym. Według Durkheima istnieje między nimi trwały konflikt, bowiem rozpatrując pewne aspekty życia musimy jedną z tych postaw odrzucić.

Postulat metodycznej niewiedzy – narzucał, by badacz podchodził do przedmiotu swoich badań po wyzbyciu się potocznego myślenia, panujących ideologii i systemów filozoficznych – jak do „rzeczy”. Musi badać swój przedmiot całkowicie bezstronnie, nie bojąc się dojść do wniosków sprzecznych z wcześniej już przyjętymi za słuszne.

Fakt społeczny – oznaczał wszelkie treści pojawiające się w zbiorowościach ludzkich dotyczące norm zachowania i sposobów myślenia. Przykładem faktu społecznego może być religia, prawo, moralność, obyczaje. Fakt społeczny ma 3 podstawowe cechy: powszechność, zewnętrzność, przymusowość.

Samobójstwo - jest przykładem relacji pomiędzy jednostką a społeczeństwem. Im bardziej środowisko jest zdezintegrowane, tym więcej samobójstw. Trzy obszary odpowiedzialne za fale samobójstw to rodzina, grupy religijne, płaszczyzna polityczna. Typy samobójstw - anomiczne (momenty kryzysu), altruistyczne (poświęcenie), egoistyczne (brak miejsca w społeczeństwie, depresja).

Sui Generis – tak Dukheim pojmował społeczeństwo, jako rzeczywistość sui generis (a nie zbiór jednostek). Przemawia za tym istnienie psychologii tłumu oraz społeczeństwa jako czegoś zastanego a nie tworzonego. By to udowodnić Durhkeim stosuje organicyzm, czyli przypisuje społeczeństwu czynności związane z organizmem człowieka.

Więzi (solidarności) – mechaniczną (charakterystyczna dla społeczeństw pierwotnych, opiera się na podobieństwie pomiędzy jednostkami oraz wspólnej świadomości zbiorowej), organiczną (charakterystyczna dla społeczeństw przemysłowych, opiera się na społecznym podziale pracy, daje więcej miejsca na indywidualizm i refleksję).

9. Kluczowe koncepcje Floriana Znanieckiego.

Współczynnik humanistyczny – jest to postawa określająca nastawienie badacza względem podmiotu badań. Polega na analizowaniu działań społecznych z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających, czyli innymi słowy, należy starać się przyjmować punkt widzenia badanych.

Rzeczywistość społeczna – jest tworzona przez ludzi i determinuje ujmowanie każdego zjawiska kultury i zjawiska społecznego w takim znaczeniu, jakie nadają im ludzie i jak ich doświadczają w swych działaniach.

Dynamiczne układy społeczne – te zjawiska istnieją w obrębie rzeczywistości społecznej. Są to działania społeczne (prośba, powitanie), stosunki społeczne (potrzebne są min. dwie osoby i platforma stosunku), indywiduum społeczne (osoba społeczna), grupy społeczne (wiążące osoby o wspólnych wartościach i określonych rolach).

Typy osobowości - człowiek zabawy (nawet praca może być zabawą), człowiek pracy (ludzie od pracy fizycznej), człowiek dobrze wychowany (kształtuje się wśród inteligencji), człowiek zboczeniec (dewiant, który świadomie wyróżnia się na tle innych, niekoniecznie na minus, może być to geniusz lub artysta).

10. Wkład Floriana Znanieckiego dla rozwoju socjologii akademickiej w Polsce.

- założył bibliotekę socjologiczną
- założył Instytut Socjologiczny w Poznaniu
- wydawał Przegląd Socjologiczny
- redaktor gazety Wychodźca Polski
- współpracował z Williamem Thomasem przez pięć lat i opublikowali „Chłop polski w Europie i Ameryce”
- publikował własne prace i tłumaczenia socjologiczne
- jego dorobek jest analizowany na studiach socjologicznych

12. Istota procesu socjalizacji – ewolucja poglądów.

Socjalizacja pierwotna - obejmuje okres dzieciństwa, za pomocą interakcji z opiekunami i grupami rówieśniczymi dziecko uczy się wzorów zachowań, wartościowania i oceniania. Osobowość jest kształtowania głównie w okresie niemowlęcia i dzieciństwa. Dziecko proces socjalizacji pobiera od grup pierwotnych poprzez stosunki face-to-face.

Socjalizacja wtórna - socjalizacja wtórna poza ogólnie pojętą resocjalizacją, to także uczenie się ról rodzinnych czy zawodowych. To każdy następny proces po socjalizacji pierwotnej, który wprowadza jednostkę w nowy sektor obiektywnego świata jego społeczeństwa.

16. Co to znaczy, że socjologia jest nauką o strukturze społecznej?

Struktura społeczna - w socjologii jest to układ stosunków między takimi elementami jak jednostki czy grupy między którymi zachodzą dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia. Posługiwanie się tym pojęciem ma unaocznić, iż chodzi o trwałą całość złożoną z jakiś elementów.

Socjologia - to nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmianę społeczeństwa. Socjologowie badają społeczne reguły, procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawem więzi między ludźmi, a także proces ich zmian. Nie interesują ich pojedyncze przypadki. Socjologowie muszą dokonać jakiegoś podziału zjawisk i procesów w życiu społecznym. Wyróżniamy we współczesnej socjologii zatem następujące tematy badań: instytucje (społeczne, wychowawcze, polityczne, naukowe, itd.), zbiorowości i grupy ludzkie (kręgi społeczne, zbiorowości terytorialne), procesy społeczne (dewiacje, migracje, przekazywanie treści kulturowych).

Socjologia ogólna - zajmuje się podstawowymi pojęciami.
Socjologia szczegółowa – konkretnej dziedziny, np: socjologia prawa, organizacji, języka, sportu.

17. Znaczenie zmiany społecznej i teorie zmiany.

Teoria zmian uogólnia wyniki badań nad zjawiskami i procesami zachodzącymi w grupach i zbiorowościach.To główna teoria socjologii ogólnej.

Zmiany społeczne – zasadnicze alternacje, które mają miejsce w społeczności (relacje, formy)
Zmiany kulturowe – ciągły proces w społecznym dziedzictwie

Czynniki determinujące zmiany:
- fizyczne otoczenie (zasoby naturalne, dostawy żywności)
- ilość i rozmieszczenie ludzi
- struktura i stopień integracji społecznej
- stopień technologicznego zaawansowania

Rodzaje zmian:
- odkrycie (uświadomienie sobie czegoś, co dotąd było nieznane, chociaż żyło się obok tego)
- wynalazek (kombinacja istniejących elementów i wiedzy w celu wprowadzenia nowych form)
- rozpowszechnienie (zapożyczenie części jednej kultury przez drugą)

20. Kategoria anomii – jej obecność w myśli socjologicznej oraz w badaniach empirycznych.

Emile Durkheim – wprowadził to pojęcie. Dla niego to stan niepewności w systemie, który nie potrafi wytworzyć spójnych norm i wartości, które stanowiłby dla jednostek klarowne wytyczne działań. Jednostka egzystująca w takim społeczeństwie odczuwa niepewność i zagubienie. Dlatego też w ujęciu Durkheima anomia może przyczyniać się do zachowań samobójczych.

Robert Merton – dla niego anomia odnosi się do sfery działań społecznych. Oznacza sytuację, w której jednostki społeczne nie mają możliwości zrealizowania społecznie narzucanych celów bądź uzyskania społecznie uznawanych wartości za pomocą społecznie akceptowanych środków, czyli zgodnie z przyjmowanymi w społeczeństwie normami. Anomia prowadzić może do pojawiania się zachowań dewiacyjnych (np: bunt czy wycofanie).

Robert Morrison MacIver - definiował anomię jako stan świadomości członków wykorzenionego moralnie człowieka, który zamiast norm posiada już tylko niezorganizowane popędy. Człowiek anomijny stał się wyjałowiony duchowo, zorientowany jest wyłącznie na samego siebie, przed nikim nie odpowiada.

21. Przejawy globalizacji z perspektywy społecznej.

Globalizacja - zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. To zjawisko znoszenia barier między państwami, odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie. Robert Robertson globalizacją ogólnie nazywa zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym.

Przejawy globalizacji:
- ludzie formułują własną tożsamość coraz częściej do wyznaczników spoza swojego kraju
- nowoczesne technologie oplatają świat siecią komunikacyjnych połączeń
- społeczności ludzkie staja się coraz bardziej powiązane
- zdarzenia mające miejsce w jednej części świata mają wydźwięk nawet po drugiej stronie globu
- pojawiają się różne formy organizacji o charakterze ponadnarodowym (np: Amnesty Internacional)
- pojawiają się grupy ludzi, których życie i praca nie są związane tylko z jednym konkretnym miejscem
- następuje mieszanie się elementów mody, stylu życia, kultury i języka
- ludzie zdają sobie sprawę, że odpowiedzialność społeczna nie kończy się na granicach państwowych

23. Socjologiczne koncepcje klas społecznych – czy może istnieć społeczeństwo bezklasowe?

Karol Marks - klasy wg Marksa to zbiory ludzi, z których jedni posiadają środki produkcji, inni nie, jedni sprawują funkcje kierownicze, inni się podporządkowują, jedni otrzymują większą część produktu społecznego inni mniejszą. Funkcjonuje tu pojęcie wizji warstwowej. Jest ona wyróżniona na podstawie kryteriów mierzalnych, czyli np: wysokości dochodów (mierzona ilością zarabianych pieniędzy).

Max Webber - klasy społeczne u Webera to zbiorowość znajdująca się w sytuacji klasowej ze względu na: zaopatrzenie w dobra, zewnętrzną pozycję życiową, wewnętrzny los życiowy. Status odnosi się do różnic między grupami społecznymi w zakresie szacunku czy prestiżu, jakim siebie darzą. Często status wyraża się stylem życia.

25. Czy we współczesnej Polsce istnieje klasa średnia? Uzasadnienie z przywołaniem teorii i wyników badań.

Nowa klasa średnia to wysoko kwalifikowani specjaliści - lekarze, inżynierowie, naukowcy, artyści, technicy, managerowie, personel administracyjny. We współczesnym społeczeństwie kapitalistycznym „nowa klasa średnia” liczy 40-60% i dominuje nad starą (10-20%).

W Polsce aczkolwiek nie ukształtowała się jeszcze klasa średnia. Kształtowanie się klasy średniej na Zachodzie zajęło kilkaset lat, u nas od załamania się poprzedniego systemu i początków kształtowania nowego systemu rynkowego upłynęło zaledwie lat kilkanaście. Żeby powstała klasa średnia muszą być strukturalne warunki jej ukształtowania się (pozycje do obsadzenia, zasady wchodzenia na nie i mechanizmy nagradzania). Tak więc są już strukturalne podstawy klasy średniej, ale jeszcze nie ma indywidualizmu i skłonności do polegania na sobie.

27. Świat instytucji – wyjaśnienie zjawiska próżni socjologicznej.

Próżnia socjologiczna – tym mianem określa się zjawisko braku identyfikacji i emocjonalnych relacji jednostki z elementami otoczenia, w którym przebywa i funkcjonuje (np: swojego miasta).

28. Funkcje pełnione przez rodzinę. Czy i w jakich obszarach można mówić współcześnie o kryzysie rodziny?

Funkcje społeczne rodziny tradycyjnej (wg ważności):
1. ekonomiczne (zaspokojenie potrzeb materialnych)
2. biologiczne (prokreacyjna, przedłużenie rodziny)
3. kulturalno-wychowawcze (uspołecznienie, właściwa socjalizacja)
4. seksualne (przyjemność z seksu)
5. psychiczne (potrzeba miłości, uznania, bezpieczeństwa)

Funkcje społeczne rodziny współczesnej (wg ważności):
1. psychiczne (potrzeba miłości, uznania, bezpieczeństwa)
2. kulturalno-wychowawcze (uspołecznienie, właściwa socjalizacja)
3. ekonomiczne (zaspokojenie potrzeb materialnych)
4. seksualne (przyjemność z seksu)
5. biologiczne (prokreacyjna, przedłużenie rodziny)

Przykładowe zjawiska będące przejawem kryzysu rodziny:
- spadek wskaźnika zawieranych małżeństw
- łatwość, z jaką orzeka się rozwody
- dewaloryzacja macierzyństwa (kobieta niepracująca, a jedynie zajmująca się domem traci uznanie)
- spadek dzietności (brak pieniędzy na utrzymanie większej ilości dzieci)
- powstały instytucje opiekujące i wychowujące dzieci
- indywidualizacja rodziny (izolacja młodych od krewnych)
- tendencja do wychowywania dzieci przez dziadków
- obniżenie się autorytetu ojca i męża
- wzrost pozamałżeńskich kontaktów seksualnych

29. Typologie modeli rodziny.

Ze względu na liczebność grup małżeńskich:
- poligamiczne (1 mężczyzna + wiele kobiet)
- poliandryczne (1 kobieta + wiele mężczyzn)
- monogamiczne (1 mężczyzna + 1 kobieta)

Ze względu na władzę w rodzinie:
- patriarchalne (wyraźna dominacja ojca lub najstarszego w rodzinie)
- matriarchalne (wyraźna dominacja matki)
- egalitarne (mąż i żona mają tu równe prawa)

Ze względu na sposób dziedziczenia:
- patrylinearna (dzieci dziedziczą po ojcu)
- matrylinearna (dzieci dziedziczą po matce)

Ze wzglądu na wielkości rodzin:
- małe (2 pokolenia --> rodzina nuklearna)
- duże (3 pokolenia)

Ze względu na dopełnienie socjologiczne:
- pełne (rodzina +dzieci)
- niepełne (brak któregoś z rodziców)

38. Teoria konfliktu – Lewis Coser a Ralf Dahrendorf.

Ralph Dahrendorf:
Na strukturę składają się różnego rodzaju „związki” (tym pojęciem zastępuje słowo „grupy”) oparte na instytucji władzy (np: państwo, kościół, partia polityczna, klub szachistów). Ludzie, którzy muszą się zrzeszać by osiągać cele i zaspokajać potrzeby, dokonują podziału ról i ustanowienia władzy. Następuje podział na rządzących i rządzonych, co rodzi konflikt społeczny. Grupa rządząca chce utrzymać się przy władzy, zaś grupa podległa musi być w opozycji, by bronić się przed władzą rządzących. Struktura społeczeństwa przedstawia się w ujęciu Dahrendorfa jako mozaika współzawodniczących ze sobą z jednej strony grup dominujących, a z drugiej grup podległych (opozycyjnych). Aby społeczeństwo jako całość mogło przetrwać, konieczne jest rozwijanie różnych form regulacji konfliktów. Dahrendorf wskazuje trzy - pojednanie (uzgadnianie), pośrednictwo oraz arbitraż.

Lewis A. Coser:
Sformułował funkcjonalną koncepcję konfliktu. Wedle tej teorii struktura społeczeństwa jest najeżona konfliktami, których źródłem są odmienne i sprzeczne poglądy ludzi na różne sprawy. Te konflikty i sprzeczności są wręcz pożądane, gdyż dzięki temu podejmowane są działania reformatorskie, integracyjne lub adaptacyjne i struktura społeczna ulega udoskonaleniu. Dzięki temu konflikty przyczyniają się do zwiększenia sprawności systemu społecznego.

Podsumowanie:
Obydwaj różnią się w poglądach, czy sprzeczności rodzące konflikty tkwią w systemie (Dahrendorf) czy między systemami (Coser). Gdy Dahrendorf upatruje źródła sprzeczności konfliktu w podziale władzy w każdej grupie (związku) na rządzących i rządzonych, Coser upatruje konflikt w poglądach ludzi.

Analiza:
Koncepcje konfliktowe nie uwzględniają wystarczająco roli państwa ani narodu w kształtowaniu struktury społeczeństwa, natomiast wykazują, że struktura społeczna nie jest stałą zbiorowością, ale płynnym układem, w którym przekształceniom ulegają nie tylko grupy społeczne, ale i relacje między nimi.

BRAKUJE:
========
22, 24, 36, 39.

11. Człowiek jako istota społeczna a przypadki życia poza społeczeństwem.

Koncepcja socjologiczna głosi, że człowiek przychodzi na świat jako potencjalna istota społeczna, zaś pełnię swego człowieczeństwa zyskuje dopiero żyjąc w społeczeństwie. Po urodzeniu jesteśmy zależni od innych ludzi, którzy zaspokajają nasze podstawowe potrzeby biologiczne. Jednostka dojrzała jest wypadkową szeregu procesów interakcji międzyludzkiej, w których to staje się świadomym członkiem społeczeństwa. Wychowanie i socjalizacją są dwoma sprawczymi dla tego efektu procesami.
Opisane powyżej przypadki dzieci żyjących poza społeczeństwem dowodzą, że poglądy tzw. „instynktywistów”, którzy twierdzą, że zachowania ludzi są powodowane działającymi nań instynktami nie są wystarczającym wyjaśnieniem ludzkiego fenomenu. W każdym przypadku dzieci zatrzymały się w rozwoju na poziomie zwierząt, w środowisku których funkcjonowały. O jaźni, samoświadomości, społecznej wyobraźni, czy zwyczajnych ludzkich doświadczeniach rodziny i innych grup społecznych nie mogło być w ich przypadku mowy. Były one zdane same na siebie i pozostawione własnemu losowi. Nie miały okazji dowiedzieć się niczego więcej poza tym, czego dane im było osobiście doświadczyć. Świat mowy, języka pisanego, symboli i przekazywanych za ich pomocą treści był dla „dzikich dzieci” niedostępny. Żyjąc poza rodziną, rówieśnikami, narodem, czy państwem nie jesteśmy w stanie rozwinąć się do poziomu istoty społecznej. Także ludzka osobowość pozostaje w takich wypadkach nieodkryta.
„Dzikie dzieci”, „ludzie dzicy” lub obiektywnie „przypadki życia poza społeczeństwem” były szeroko opisywane w kronikach historycznych, socjologicznych opisach oraz w naukowej literaturze antropologicznej, psychologicznej i socjologicznej.
W 1341 roku myśliwi schwytali chłopca, który uciekał przed nimi na czworakach razem ze stadem wilków. Od miejsca jego schwytania nazwano go w ówczesnych kronikach „Chłopcem Heskim”. Mimo podejmowanych prób przystosowania chłopca do życia w środowisku ludzi i panującej kultury, zmarł on wkrótce po odnalezieniu.
Kolejne znane przypadki to „Chłopiec Islandzki” znaleziony wśród owiec oraz „Chłopcy Litewscy” znalezieni w drugiej połowie XVI wieku wśród niedźwiedzi. Wszyscy oni mieli rysy podobne do zwierząt, wśród których przebywali. Ten pierwszy beczał jak owca, zaś drudzy sypiali zwinięci w kłębek oraz jadali surowe jarzyny i mięso. Z kolei Klemens z Overdyke za swoje środowisko miał świnie, przez co nauczył się m.in. jeść trawę, chodzić na czworakach i pić mleko prosto od krowy – w dosłownym tego słowa znaczeniu!
Jean de Liège, „Dziki z Aveyron”, Piotr z Hanoweru, czy „Dziki z Kronsztadu” to kolejne w historii przypadki, kiedy ludzie odizolowani od społeczeństwa zachowywali się jak zwierzęta, zaś próby ich wychowania i socjalizacji nie przynosiły znaczących rezultatów.
Istnieją również historie tego typu z czasów współczesnych, jak chociażby słynna sprawa Kaspra Hausera, urodzonego w 1812 roku na Węgrzech, który z powodu tego, że był więziony, przez 16 lat nie widział ludzkiej twarzy, nawet oblicza tego, który go dokarmiał. Nie trudno zgadnąć, iż chłopiec kompletnie nie był świadom kulturowych reguł obyczajowych, ani norm panujących w społeczeństwie. Obca była mu ludzka mowa, gesty i środowisko innych osób.
W 1938 roku w Stanach Zjednoczonych znaleziono dwie dziewczynki, Annę i Izabelę, które to obydwie pochodziły ze związków pozamałżeńskich i były trzymane przez ojców matek w odosobnieniu, choć Izabelę odizolowano razem z głuchoniemą matką. Anna chowana była na poddaszu budynku farmerskiego, zaś Izabela w ciemnym pomieszczeniu. Dziewczynki miały około 6 lat, gdy je odnaleziono. Nie potrafiły mówić, chodzić, były apatyczne, obojętne na otoczenie, brudne i zaniedbane. Nie rozumiały żadnych poleceń, zaś w stosunku do ludzi były nieufne i lękliwe. Anna umarła na żółtaczkę po czterech latach od chwili znalezienia. Udało jej się nauczyć zaledwie kilku słów i opanować kilka podstawowych czynności. Izabela miała więcej szczęścia i z pomocą lekarzy oraz psychologów po mniej więcej dwóch latach osiągnęła poziom rozwoju umysłowego i psychicznego dziecka w jej wieku. Poszła nawet do szkoły. Do dziś dnia nie wyjaśniono, co zadecydowało o lepszych rezultatach przywracania do życia społecznego Izabeli.
Znana jest także historia dziecka o imieniu Genie, która znalazła się w odosobnieniu, gdy miała 2 lata, zaś odnaleziono ją w wieku lat 13. Jej również nie udało się osiągnąć poziomu rozwoju innych dzieci w jej wieku, tak jak udało się to Izabeli. Autentyczność innego słynnego przypadku ogólnie kwestionowano. Dwie dzikie dziewczynki - Kamalę w wieku około ośmiu lat i około półtoraroczną Amalę - znaleziono wśród wilczych szczeniąt w wielkim, opuszczonym mrowisku na peryferiach pewnej indyjskiej wioski, w 1920 roku. Z wyglądu i zachowania jako żywo przypominały wilki. Miały zrogowaciałe kolana i dłonie, ostre zęby, a ich nozdrza rozdymały się węsząc pożywienie. Dzieci żywiły się surowym mięsem, a pewnego razu zabiły i pożarły kurczaka. Unikały innych dzieci, lepiej czując się w towarzystwie psów i kotów. Amala zmarła po roku, a Kamala żyła osiemnaście lat. Nauczyła się chodzić, potrafiła się ubrać i powiedzieć kilka słów.
W ciągu minionych miesięcy doszło do sensacyjnych odkryć tzw. dzikich dzieci, które od wczesnego dzieciństwa żyły poza ludzką społecznością. Na początku marca br. taki przypadek miał miejsce w Uzbekistanie, w okolicach Samarkandy.Jak ustalono, odnaleziony chłopiec zaginął w 1998 roku. Po ponad 8 latach natrafili na niego pracownicy drogowi naprawiający szosę w górskim regionie Uzbekistanu. Sprawą "dzikiego dziecka" zajęła się prokuratura w Taszkiencie, starając się ustalić kim jest odnaleziony nastolatek i w jaki sposób przetrwał wiele lat w izolacji. Także w Kambodży odnotowano ostatnio sensacyjne odkrycie dzikiego dziecka. W połowie stycznia br. w kambodżańskim okręgu Oyadao w prowincji Rattanakiri na północnym wschodzie kraju, odnaleziono Rochom P'ngieng zaginioną 19 lat temu w dżungli.W 1988 roku ta licząca wówczas 8 lat dziewczynka z plemienia Pnong została wysłana przez rodziców, by na skraju dżungli pasła bawoły. Rochom nie wróciła z tej wyprawy - zaginęła bez wieści. W połowie stycznia kambodżańscy rolnicy z okręgu Oyadao zobaczyli na polu dziwne stworzenie kradnące ryż. Otoczyli i złapali przypominającą człowieka istotę. Okazało się, że to poruszająca się jak małpa wychudzona kobieta, okryta tylko bardzo długimi, zmierzwionymi włosami.

13. Obecność czasu społecznego w socjologii – możliwe rozumienia i znaczenie.

Czas jest niezbywalnym aspektem rzeczywistości społecznej. Socjologowie, w szczególności E. Durkheim, uznali że czas jest faktem społecznym, emanacją życia społecznego, konstruktem społecznym. Czas możemy rozpatrywać w wielu aspektach:
1) Czas jako wymiar życia społecznego: Wszelkie zjawiska dokonują się w czasie dzieją się w jakimś momencie i trwają przez jakiś czas. Żadne zjawiska nie jest całkowicie izolowane, pojedyncze czy osobne. Wszystkie są jakoś powiązane. Jedną z form takiego powiązania jest sekwencja: łańcuch zjawisk następujących kolejno po sobie. Każde zjawisko ma swoją czasową lokalizację, czas w którym zaszło, relatywnie do innych zdarzeń czy zjawisk: wcześniej, później lub równocześnie. Tak więc nie ma zjawisk społecznych pozaczasowych, zarówno w sensie lokalizacji w jakimś momencie, jak i w sensie jakiejś rozciągłości w czasie. Sekwencyjność i trwanie to dwie fundamentalne właściwości wszelkich zjawisk społecznych. Trzecia właściwość to upływ czasu. Bez względu na nasze działania zmiany i procesy dokonują się wokół nas nieustannie i możemy najwyżej za nimi nadążać albo pozostać w tyle. Kolejną właściwością jest nieodwracalność (kiedy coś się zdarzyło nie da się tego unieważnić). Piąta właściwość to odróżnienie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Przeszłość jest przedmiotem pamięci, teraźniejszość – doświadczenia, a przyszłość wyobraźni. Ostatnią właściwością jest ciągłość przejścia między trzema dziedzinami czasu. Przyszłość przechodzi niepostrzeżenie w teraźniejszość, a teraźniejszość w przeszłość.
2) Czas jako aspekt zmiany społecznej: zmian społeczna to różnica między dwoma stanami zachodzącymi w czasie. W społeczeństwach „zimnych” zmiany toczą się wolno, natomiast w „gorących” są bardziej gwałtowne. Dotyczy to także segmentów wewnątrz każdego społeczeństwa, instytucji, struktur, form organizacyjnych, składu grup itp.
3) Czas ilościowy i jakościowy: Czas ilościowy służy jako zewnętrzna skala pomiaru zdarzeń i procesów, nadająca pewien ład ich chaotycznemu i spontanicznemu przebiegowi. Służy to lepszej orientacji w świecie społecznym i koordynacji różnych działań podejmowanych przez liczne jednostki. Do pomiaru czasu służą zegary i kalendarze. Czas jakościowy jest czasem wewnętrznym, jest to czas zawarty w zdarzeniach, czas staje się tu cecha ontologiczną i w tym sensie możemy mówić w ścisłym sensie czasie społecznym. W ramach tego czasu wyróżniamy następujące cech czasowe: okres trwania, tempo, rytmiczność (regularne lub chaotyczne), fazy (etapy narzucone przez okoliczności przyrodnicze lub społeczne np. dzień, noc)
4) Czas świadomości społecznej i kulturze: dotyczy różnic pomiędzy społecznościami, wywołanych odmiennym kulturowym odzwierciedleniem czasu w podzielanych zbiorowo symbolach, wartościach, regułach czy normach. Sorokin i Merton wprowadzają pojęcie „czas społeczno-kulturowy”. Rezultatem różnicowania kultur są mocno zakorzenione kulturowe profile czasowe, występujące w różnych zbiorowościach. Różnice polegają na świadomości ważności czasu, upływu, przemijania, braku czasu, strat czasu, punktualności, precyzji mierzenia czasu itp. Różnice występują też w wizji czasu jako cyklicznego lub linearnego. Trzecia różnica to nacisk na przeszłość, przyszłość lub teraźniejszość. Społeczeństwa o orientacji retrospektywnej to takie, które są zanurzone w przeszłości, kultywują tradycje. Zbiorowości zorientowane na przyszłość, młode i ekspansywne posiadają orientację prospektywną. Orientacja prezentystyczna dotyczy zbiorowości żyjących z dnia na dzień. Czwartą różnicą dotyczy systemów wartości: albo akcentujących zmianę, innowację, oryginalność (progresywista), lub podkreślające ciągłość kontynuację i trwałość(konserwatysta).
5) Kulturowa regulacja czasu: Dotyczy budżetu czasu czyli typowego dla danej społeczności rozkładu czasu przeznaczonego na dane czynności, odmienne budżety różnią nie tylko całe społeczeństwa, ale poszczególne grupy społeczne (inaczej wygląda budżet czasu biznesmena a inaczej bezrobotnego). Ważnym jest też pojęcie społecznie oczekiwanych trwałości: dotyczy ono działań które maja trwałość normatywnie przypisaną , a odchylenie od tej trwałości powoduje sankcje społeczne (np. małżeństwo powinno być bardziej trwałe, niż wakacyjna przygoda). Oczekiwana trwałość wpływa na charakter aktywności i stopień identyfikacji jednostek ze stosunkami społecznymi, pozycjami, grupami. Gdy trwałość jest dłuższa poświęca się temu więcej zaangażowania, środków i zasobów. Kadencja jest szczególnym przypadkiem oczekiwanej trwałości (dot. Stanowisk państwowych czy administracyjnych). Aktywność jest większa na początku kadencji, a na jej końcu pojawia się „syndrom kulawej kaczki” czyli oczekiwanie zakończenia urzędowania, pojawia się bierność, oportunizm. Innym pojęciem są normy wydajności: mogą wskazywać właściwy rytm pewnych procesów np. ilość przerw w czasie pracy.
6) Społeczne funkcje czasu:
- synchronizacja działań jednostek , grup lub organizacji. Wiele działań ma charakter zbiorowy, aby do nich doszło, znaczna liczba ludzi musi znaleźć się w tym samym miejscu i czasie.
- koordynacja – synchronizacja to wymóg minimalny, ale żeby zbiorowa aktywność toczyła się gładko i prawidłowo, rozmaite działania musza być dodatkowo uzgodnione
- sekwencyjne uporządkowanie – wiele procesów społecznych przebiega według pewnej logiki, zgodnie z którą działania czy zmiany cząstkowe – etapy lub fazy procesu – mają sens tylko wtedy, gdy przebiegają w określonej kolejności.
- terminy działań – bywa tak, że działania mogą być podjęte tylko wtedy, gdy dostępne SA jakieś zasoby czy środki
- pomiar okresu trwania – sprawą istotna dla organizacji życia codziennego jest określenie czasu pracy, długości urlopu, długości kary więzienia itp. Czas trwania decyduje też o opłacie za pewne usługi np. rozmowy telefoniczne.
- alokacja czasu – jest sprawą istotną dla przezwyciężenia monotonii wydzielenie pewnych okresów dla określonych typów czynności a nawet nadanie niektórym miana niezwykłości, sacrum np. okres urlopów, weekendy. W społeczeństwie prymitywnym czas jest produktem ubocznym . Pierwszymi kulturowymi źródłami czasu są rytmy powtarzających się ceremonii magicznych czy religijnych, świąt plemiennych, później pierwszych targów, jarmarków i bazarów. W społeczeństwie nowoczesnym występuje obsesja czasu (wg Merona „despotyzm czasu”). Czas staje się główny, regulatorem, organizatorem, koordynatorem życia zbiorowego. Czas nabiera charakteru zasobu, a nawet towaru, który można oszczędzić, stracić, zmarnować, zainwestować, wykorzystać, sprzedać i kupić.

14. Znaczenie kultury - człowiek ją tworzy czy też jest jej podporządkowany.

Kultura, jak wszystko w świecie społecznym, jest wytworem ludzi.
Jako podstawowy sposób wytwarzania się kultury wskazać można działania masowe, np. język naturalny, który tworzy się i zmienia przez działania komunikacyjne ogromnych mas mówiących i piszących ludzi.
Sposób kształtowania i modyfikowania kultury, jakim jest działanie wybitnych jednostek np. innowatorów, wynalazców, kodyfikatorów mody. Sam proces indywidualnych innowacji kulturowych, następnie ich rozprzestrzenianie się, obiektywizacja i utrwalanie prowadzi do tego, iż podporządkowuje ona jednostki danym innowacjom składników kulturowych. Ponadto kultura to całościowy sposób życia, charakterystyczny dla danej zbiorowości, na który składa się wszystko to, co ludzie robią, myślą i posiadają, jako członkowie społeczeństwa( wzory myślenia, działania, wyposażenia materialnego), które akceptują, i do których się podporządkowują.

15. Dlaczego występują pod-/sub-/kontrkultury?

Subkultura (z łac. sub = 'pod' + kultura) - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp. Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na wyższą czy niższą. Członków subkultury według socjologicznej terminologii nie można nazywać kontrspołeczeństwem, ponieważ są oni wyrazicielami jakiegoś poglądu, jakichś idei. Działają przy tym w ramach ogółu społeczeństwa. Subkulturę tworzą grupy zawodowe, które wypracowały swoje, swoiste, zachodzące wyłącznie w ich obrębie, normy - np. lekarze, prawnicy, złodzieje, politycy, nauczyciele, uczniowie, studenci, fani danego gatunku muzycznego. Świadczy chociażby o tym specyficzny język, gwara środowiskowa. Subkultury tworzą nie tylko grupy zawodowe, ale także inne grupy społeczne, do których należą osoby niepełnosprawne - niewidzący, niesłyszący, przewlekle chorzy oraz z uszkodzonymi narządami ruchu, upośledzeni umysłowo czy ADHD - owcy, etc. Pojecie subkultura można zastąpić pojęciem: podkultura .Pierwszy raz pojęcie “podkultura” zamiast pojęcia “subkultura” w literaturze fachowej zostało użyte przez Ryszarda Dyonizakowa. Sklasyfikował on subkulturę w sposób następujący: "Gdy wiele jednostek ma podobne problemy i gdy na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń powstają dość trwałe więzi między rówieśnikami, którzy tworzą im tylko odpowiadające i ich tylko obowiązujące normy, wartości i wzory, to pewna całość tych norm, wartości i wzorów stanowi podkulturę określonej zbiorowości." Kontrkultura (z łac. contra = 'przeciw' + kultura) – określa względnie spójną grupę społeczną, która wyraża sprzeciw wobec zastanej kultury, próbując jednocześnie stworzyć nową kulturę, mającą zastąpić zanegowaną rzeczywistość kulturową. W ten sposób może dojść do stworzenia nowej kultury – kultury alternatywnej. Kontrkultura to w innej definicji – wielopoziomowa formacja ideologiczna, która obiera sobie za zadanie wyzwolenie człowieka z represyjnych sideł kultury, dążąca do totalnego wyzwolenia wewnętrznego i społecznego jednostki poprzez transgresyjne techniki społeczne i personalne, łączone często z okultyzmem, magią i środkami psychodelicznymi. Charakterystycznym dla kontrkultury sposobem działania jest stosowanie "taktyki bycia niewidzialnym" i postulowanie istnienia "intuicyjnej sieci porozumienia".
Jest tp zjawisko złożone, ale dajace się sprowadzic do kilku przesłanek. Otóż przyczyny powstania i trwałość subkultur zasadzają się na zaspokojenie potrzeb, które są zwykle realizowane w grupach pierwotnych. Są to potrzeby: bezpośredniego kontaktu, bezpieczeństwa, potrzeba tożsamości społecznej. Grupa oferuje także swoim uczestnikom namiastkę tego, czego nie uzyskają oni w ramach szerszej zbiorowości, nagradza i pozwala na uzyskanie prestiżu.
Pod i subkultury występuja bowiem stanowią środowisko uzupełniające niezaspokojone potrzeby bądź grupy zastępcze, będące alternatywa dla młodego człowieka. Ponadto subkultury pełnią funkcję terapeutyczną-łagodzącą stan anemii. Zapewniają one swoim uczestnikom poczucie bliskości i wspólnego celu, dają nową etykę. Pozwalają łatwiej przyzwyczaić się do wczesniej odrzuconych standardów i norm życia społecznego. Wspólnota subkulturowa daje ponadto możliwość określenia się wśród rówieśników, wypełnia emocjonalną pustkę, pozwala znaleźć autorytety, które będą dla nich wzorem i przykładem do naśladowania. Dla niektórych uczestników grupy odczuwających,, chłód” domu rodzinnego, stanowi idealną wspólnotę zastępczą, daje poczucie,,bycia razem”, iluzję podmiotowości i możliwości samookreślenia. Subkultura jest realizacją autentycznej potrzeby wspólnotowości i ukierunkowana jest na aktywność twórcza i realizowanie swej wizji kultury czy świata. Stanowi ona dopełnienie psychicznego i społecznego rozwoju młodego człowieka.

11. Człowiek jako istota społeczna a przypadki życia poza społeczeństwem.

Koncepcja socjologiczna głosi, że człowiek przychodzi na świat jako potencjalna istota społeczna, zaś pełnię swego człowieczeństwa zyskuje dopiero żyjąc w społeczeństwie. Po urodzeniu jesteśmy zależni od innych ludzi, którzy zaspokajają nasze podstawowe potrzeby biologiczne. Jednostka dzięki socjalizacji staje się świadomym członkiem społeczeństwa.

Co jeśli dziecko nie trafiało do społeczeństwa, a wychowywało się wśród zwierząt? Badania pokazywały, że zatrzymywało się ono w rozwoju na poziomie zwierząt, w środowisku których funkcjonowało. O jaźni, samoświadomości, społecznej wyobraźni, czy doświadczeniach rodziny nie mogło być w ich przypadku mowy. Były one zdane same na siebie i pozostawione własnemu losowi. Nie miały okazji dowiedzieć się niczego więcej poza tym, czego dane im było osobiście doświadczyć. Świat mowy, języka pisanego, symboli i przekazywanych za ich pomocą treści był dla „dzikich dzieci” niedostępny. Żyjąc poza rodziną, rówieśnikami, narodem, czy państwem nie jesteśmy w stanie rozwinąć się do poziomu istoty społecznej.

„Dzikie dzieci” czy inne przypadki życia poza społeczeństwem były szeroko opisywane w kronikach historycznych. Najstarsze informacje sięgają 1341 roku, gdy myśliwi schwytali chłopca, który uciekał przed nimi na czworakach razem ze stadem wilków (stąd jego ksywa „Chłopiec Husky”). Mimo podejmowanych prób przystosowania chłopca do życia w środowisku ludzi i panującej kultury, zmarł on wkrótce po odnalezieniu. Kolejne znane przypadki to „Chłopiec Islandzki” znaleziony wśród owiec oraz „Chłopcy Litewscy” znalezieni wśród niedźwiedzi. Wszyscy oni mieli rysy podobne do zwierząt, wśród których przebywali. Ten pierwszy beczał jak owca, zaś drudzy sypiali zwinięci w kłębek oraz jadali surowe jarzyny i mięso. Z kolei Klemens z Overdyke za swoje środowisko miał świnie, przez co nauczył się m.in. jeść trawę, chodzić na czworakach i pić mleko prosto z wymion krowy.

Jednakże w czasach dzisiejszych również odnajdywano „dzikie dzieci”. Na początku 2005 roku w Uzbekistanie pracownicy drogowi naprawiający szosę w górach trafili na żyjącego od 8 lat w odosobnieniu chłopca. Także w Kambodży odnaleziono dziewczynkę zaginioną 19 lat temu w dżungli. W wieku 8 lat wyszła paść bawoły, a gdy ją odnaleziono, była poruszającą się jak małpa wychudzoną kobietą, okryta tylko bardzo długimi włosami.

13. Obecność czasu społecznego w socjologii – możliwe rozumienia i znaczenie.

Czas - jest niezbywalnym aspektem rzeczywistości społecznej. Durkheim i inni socjologowie uznali, że czas jest faktem społecznym, emanacją życia społecznego, konstruktem społecznym. Czas możemy rozpatrywać w wielu aspektach:

Czas jako wymiar życia społecznego - wszelkie zjawiska dokonują się w czasie, dzieją się w jakimś momencie, trwają przez jakiś czas. Powiązanie zjawisk nazywane jest sekwencją (łańcuch zjawisk następujących kolejno po sobie). Nie ma zjawisk społecznych pozaczasowych. Właściwości zjawisk społecznych: sekwencyjność, trwanie, upływ czasu, nieodwracalność, odróżnienie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości oraz ciągłość przejścia między nimi.

Czas jako aspekt zmiany społecznej - zmian społeczna to różnica między dwoma stanami zachodzącymi w czasie. W społeczeństwach słabo rozwiniętych zmiany toczą się wolno, natomiast w dobrze rozwiniętych są bardziej gwałtowne. Dotyczy to także elementów wewnątrz każdego społeczeństwa.

Czas jako skala pomiaru - jako zewnętrzna skala pomiaru zdarzeń i procesów używany jest czas ilościowy, nadająca pewien ład ich chaotycznemu i spontanicznemu przebiegowi. Służy to lepszej orientacji i koordynacji działań różnych ludzi. Do pomiaru czasu służą zegary i kalendarze. Czas jakościowy jest czasem wewnętrznym, jest zawarty w zdarzeniach. W ramach tego czasu wyróżniamy następujące cech czasowe: okres trwania, tempo, rytmiczność, fazy.

Czas społeczno-kulturowy - dotyczy różnic pomiędzy społecznościami, wywołanych odmiennym kulturowym odzwierciedleniem czasu. Rezultatem różnic kulturowych są różne profile czasowe dla odmiennych zbiorowości. Różnice polegają na świadomości ważności czasu, upływu, przemijania, braku czasu, strat czasu, punktualności, precyzji mierzenia czasu. Różnice występują też w podejściu do przeszłość, przyszłość i teraźniejszość. Wyróżnia się: społeczeństwa retrospektywne (zanurzone w przeszłości, kultywują tradycje), społeczeństwa prospektywne (nakierowane na przyszłość, młode i ekspansywne), społeczeństwa prezentystyczne (żyją z dnia na dzień).

Społeczne funkcje czasu:
- synchronizacja działań zbiorowych
- koordynacja toczących się działań zbiorowych
- uporządkowanie według kolejnych etapów i określonej kolejności
- ustalanie terminu działania
- pomiar okresu trwania działania
- alokacja czasu (wydzielenie pewnych okresów by wyrwać się monotonii, np: weekend to czas wolny od pracy)

14. Znaczenie kultury - człowiek ją tworzy czy też jest jej podporządkowany.

Kultura, jak wszystko w świecie społecznym, jest wytworem ludzi. Sposób wytwarzania kultury to działania masowe - np. język zmieniają ludzie na przestrzeni lat (stare słowa zanikają, wprowadzane są nowe). Mogą ją również wytwarzać jednostki wybitne, czyli innowatorzy, wynalazcy, projektanci mody. Po wprowadzeniu jakiejś innowacji do kultury, rozprzestrzenia się ona, utrwala się i prowadzi do podporządkowania się jej przez inne jednostki. Pokazuje to, że człowiek nie tylko tworzy, ale i zarazem podporządkowuje się kulturze. Należy zauważyć, że gdy rodzi się dziecko i przechodzi proces socjalizacji, to musi się jakiejś kulturze podporządkować. Nie jest przecież zdolne jeszcze by ją tworzyć.

15. Dlaczego występują pod-/sub-/kontrkultury?

Subkultura (z łac. sub=”pod” czyli podkultura) - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp. Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na wyższą czy niższą. Członkowie subkultury są wyrazicielami jakiegoś poglądu, idei. Działają przy tym w ramach ogółu społeczeństwa. W znaczeniu potocznym subkultura określa grupy młodzieży (subkultura młodzieżowa), nabrała znaczenie jakiejś formy patologii społecznej.

Kontrkultura – grupa społeczna, która posiada wzory, normy i wartości przeciwne do obowiązujących w danej kulturze. Z kontrkulturą wiąże się kontrsocjalizacja, czyli wdrożenie do ról dewiacyjnych i przestępczych.

Przyczyny powstawiania subkultur:
- wypadkowa sytuacji społecznej / ekonomicznej / politycznej
- rozwój kultury czasu wolnego
- rozwój mass mediów i kultury masowej
- wypełnienie próżni socjologicznej (wypełnienie mezostruktury)
- pełnią funkcje terapeutyczną, zapewniając wspólny cel i nowa etykę

Przyczyny dołączania do subkultur:
- zranione dzieciństwo
- rozbita rodzina
- brak świadectwa wiary
- zimne relacje między członkami rodziny
- brak zaufania
- szczątkowy dialog w rodzinie
- upadek autorytetów
- konsumpcyjny tryb życia

18. Czy muszą istnieć nierówności społeczne? Uzasadnienie z przywołaniem dowolnej teorii.

Nierówności społeczne - dotyczą sytuacji, gdy ludzie są nierówni sobie nie z racji jakichkolwiek cech cielesnych czy psychicznych, lecz z powodu ich przynależności do różnych grup albo zajmowania różnych pozycji społecznych – nierówność dostępu do społecznie cenionych dóbr, którymi są: bogactwo, władza, prestiż, wykształcenie, zdrowie.

Ideologie nierówności - ideologia elitarystyczna (arystokratyczna, istnieją takie grupy, które z samej swojej natury są wyższe od innych i dlatego muszą mieć wyższą pozycję w społeczeństwie), ideologia egalitarna (podkreślają równość ludzi, żądając np: równości warunków życia, równości szans życiowych lub równości wobec prawa), ideologia merytokratycza (nierówności są o tyle usprawiedliwione, o ile są efektem własnych zasług, np: nakład pracy lub umiejętności danej osoby - nierówność społeczna jest wtedy swoistym wynagrodzeniem za własny wysiłek i społeczną przydatność).

Funkcjonalna teoria stratyfikacji (Davis i Moore) - nierówność społeczna to zjawisko odwieczne, nieusuwalne oraz niezbędne dla funkcjonowania społeczeństw ludzkich. Dosłownie wszelkie znane społeczeństwa cechują się nierównością społeczną. Nierówności są nieuchronne, co autorzy przedstawiają w pięciu tezach na przykładzie nierówności zawodów:

Teza 1 – różne zawody mają różne znaczenie dla zaspokajania potrzeb społeczeństwa
Teza 2 – różne zawody wymagają mniejszych lub większych zdolności, predyspozycji czy przyuczenia
Teza 3 – kształcenie i trening oznacza ponoszenie kosztów (energii, czasu, wysiłku, pieniędzy)
Teza 4 – jedyny sposób by skłonić ludzi do postarania się to zmotywowanie ich dodatkowymi przywilejami
Teza 5 – obsadzenie stanowisk predysponowanymi ludźmi to wymóg poprawnego funkcjonowania społecznego

Podsumowanie - tylko istnienie nierówności społecznych zapewnia motywacje do niezbędnego kształcenia i treningu, co dostarcza pulę kandydatów do wykonywania wymagających zawodów, których wykonywanie jest w społeczeństwie danego typu konieczne, by społeczeństwo to mogło istnieć.

19. Socjologia jako nauka – ograniczenia teorii socjologicznych.

Socjologia jako nauka – posiada metodę naukową (standardowy sposób osiągania i uzasadniania tez prawdziwych), język dyscypliny (tworzący związki między teoriami naukowymi oraz same teorie), odpowiada na pytania jak jest, dlaczego tak jest i jak będzie - poszukuje mechanizmów i źródeł.

Zagrożenia dla teorii - niektórzy krytycy ujmowania stosunków społecznych w sposób naukowy twierdzą, że ludzie są na tyle kreatywni, że poszukiwanie podstawowych i fundamentalnych procesów społecznych jest po prostu mrzonką. Inni uważają, że teorie społeczne zawsze są nasiąknięte elementami ideologicznymi, gdyż są grupy mające w tym swój interes. Kolejne zagrożenie to zwolennicy twardych teorii, którzy nie będą poszukiwać alternatywy do powstania nowych teorii, tzn. będą generalizować na podstawie tego, co da się zaobserwować, przyjmując, że tak właśnie musi być. Należy pamiętać, że wszystkie nasze doświadczenia są subiektywne.

26. Geneza państwa jako makrostruktury. Czy państwa są współcześnie potrzebne?

W procesach kształtowania się państwa można wyróżnić trzy fazy strukturalne, które jednak nie muszą występować w historii każdego państwa. A są to faza rządów militarnych (wódz spełnia zadania militarne), faza państwa patrymonialnego (traktowanie państwa jako własnego terytorium - np. Bolesław Krzywousty w 1138 roku podzielił państwo polskie między pięciu swoich synów), faza państwa nowożytnego cechy (oddzielenie własności prywatnej od publicznej, wytworzenie się trwałych instytucji administracji państwowej, władza państwowa ulega centralizacji, zaczynamy mieć do czynienia z biurokracją).

Trzy koncepcje skąd wzięło się państwo:

Umowa społeczna (Hobbes) – istniał stan przedpaństwowy, ale panujący chaos był nie do utrzymania i zmuszał do powstania państwa na zasadzie umowy. Hobbes wyjaśnił, że każdy człowiek żyjący w państwie zawiera z nim tzw. „milczący układ wiążący”.

Teoria klasowa (Marks, Engels) – pojmowanie państwa jako aparatu przymusu. Pojawiły się własności prywatne, a co za tym idzie klasy społeczne. Państwo zaś powstaje w wyniku konfliktów między klasami. Już w niewolnictwie państwo było państwem właścicieli i niewolników. Później państwo wykorzystywało pracę najemników, a kształtował się proletariat.

Społeczność naturalna (Arystoteles) - człowiek jako istota polityczna tworzy i żyje w społeczności politycznej. Państwo jest społecznością naturalną w tym rozumieniu, że rodziny, rody czy społeczności sąsiedzkie nie są w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb człowieka. Musi więc powstać wspólnota, która zabezpieczy dobro ogólne – czyli państwo. Według Arystotelesa państwo to zorganizowana zbiorowość potrzebujących siebie nawzajem.

Czy dzisiaj państwa są potrzebne? Tak, ponieważ różnice między krajami są czymś pozytywnie wpływającym na nasze życie. W wyniku integracji zatracilibyśmy elementy charakterystyczne danemu państwu. Wszystko stałoby się globalne, czyli niczyje. A tak, możemy dzisiaj wybrać się do innego kraju by wkroczyć w świat innej kultury. Wyjechać „od siebie” by móc „do siebie” wrócić. Identyfikować się z danym miejscem, które jest tylko nasze i naszych rodaków, a nie wszystkich ludzi na świecie.

30. Społeczności lokalne – ujęcie dychotomiczne i typologie.

Społeczność lokalna - to zbiorowość zamieszkująca wyodrębnione, stosunkowo niewielkie terytorium (np. parafia, wieś, osiedle). Występują w niej silne więzi wynikające ze wspólnoty interesów i potrzeb, a także z poczucia przynależności do zamieszkiwanego miejsca.

Elementy tworzące społeczność lokalną:
- przestrzeń (geograficznie wydzielony obszar) i terytorium (teren zasiedziały przez ludzką populację)
- zbiorowość tam zamieszkująca
- społeczne interakcje miedzy mieszkańcami
- wewnętrzne zintegrowanie
- poczucie sentymentu do miejsca zamieszkania

Dychotomiczne ujęcie - struktury dychotomiczne prowadzą do wrogości i dzielenia uczestników na lepszych lub gorszych. Model dychotomiczny wprowadza w relacje hierarchiczność oraz wyraźne dwubiegunowe podziały, co w społecznościach lokalnych widać, gdy znający się „swoi” mieszkańcy traktują przyjezdnego jako „obcego”.

Typologia Turowskiego - sąsiedztwo znajomościowo–świadczeniowe, sąsiedztwo znajomościowo–ceremonialne, sąsiedztwo poinformowane.

Typologia Kryczki (WSG) - sąsiedztwo ograniczające (świadome doświadczenie bliskości z innymi), sąsiedztwo poinformowane (częste kontakty, wzajemne obserwacje, zbieranie informacji o innych), sąsiedztwo konwencjonalne (częste i mimowolne spotkania wynikających z korzystania z tych samych placówek), sąsiedztwo świadczeniowe (zażyte stosunki, wzajemna pomoc, świadczenie usług), sąsiedztwo solidarnościowe (poczucie jedności i wspólności interesów), sąsiedztwo towarzysko-przyjacielskie (wzajemne odwiedziny, wspólne spędzanie czasu, uczestnictwo w rodzinnych uroczystościach).

31. Cechy społeczeństw industrialnych i postindustrialnych.

Społeczeństwo industrialne (przemysłowe, nowoczesne):
- technika produkcji dóbr i usług oparta na maszynach i urządzeniach
- milionowe aglomeracje miejskie, migracja ze wsi do miast
- nakierowane na jak najlepsze zaspokojenie potrzeb ludzi
- decentralizacja władzy, ochrona interesów jednostki
- standaryzacja wyrobów, sformalizowanie zachowań

Społeczeństwo postindustrialne (poprzemysłowe, ponowoczesne):
- produkcja jest zmechanizowana, a rola człowieka w tym procesie zminimalizowana
- podstawa to informacja
- wzrost zatrudnienia w sektorze usługowym
- urbanizacja, zanik podziału na miasto i wieś
- jest to społeczeństwo masowe

Społeczeństwo jest masowe, ponieważ jest - ekonomiczne (wytwarzanie dóbr i usług zdominowane jest przez wielkie korporacje, które produkują na potęgę), społeczne (ludzka aktywność przejawia się w działaniach w dużych skupiskach np. hale fabryczne), posiada ośrodki twórczości kulturalnej (które tworzą kulturę dla wszystkich, rozprowadzaną przez mass-media).

32. Na czym polega i czy jest możliwa globalna urbanizacja?

Globalizacja - wiąże się z nowym rodzajem świadomości, która każe widzieć świat jako jedność. Jest definiowana jako budowanie świata w całość. [NET]

Urbanizacja - zespół zmian prowadzący do rozwoju miast i obszarów miejskich oraz wzrostu liczby ludności miejskiej. Urbanizacja odbywa się na 4 płaszczyznach: demograficznej (wzrost liczby ludności miejskiej, migracje ze wsi do miast), ekonomicznej (wzrost zatrudnionych w przemyśle i usługach, spadek zatrudnionych w rolnictwie), społecznej (upowszechnianie się miejskiego stylu życia), przestrzennej (wzrost obszarów miejskich i tworzenie nowych miast).

Skutki urbanizacji - skutki pozytywne to łatwiejszy dostęp do pracy (możliwość jej wyboru), szybkie komunikowanie i przemieszczanie się ludzi, poprawa warunków życia na wsi. Skutki negatywne to przeludnienie, bezrobocie, degradacja środowiska, obniżenie jakości życia, zanik wiejskiego folkloru.

33. Wykształcenie jako wartość w perspektywie socjologicznej.

Wykształcenie jest w nowoczesnym społeczeństwie jednym z najważniejszych i uznanych społecznie mechanizmów awansu majątkowego (uzyskania lepszej pracy, lepszych zarobków, wyższego standardu życiowego). Istotnie pomaga w uzyskaniu władzy – stanowi jedno z kryteriów przy wyłanianiu przywódców. Pozwala zdobyć i utrzymywać wpływy, a także manipulować podległymi. Jest kluczowym warunkiem zdobycia prestiżu i sławy. Wykształcenie jest również czynnikiem, który wpływa na ruchliwość ludzi na drabinie społecznej. Można dzięki niemu przejść z klasy do klasy.

Wykształcenie jest wartością ograniczoną i rzadką. Wynika to z ograniczonego dostępu do instytucji je dającej jak i indywidualnych możliwości jednostki. Poza tym różne społeczności różnią się akcentem kładzionym na wykształcenie jako wartość.

34. Na czym polega fenomen tłumu?

W tłumie powstaje mechanizm deindywidualizacji – jednostki zatracają indywidualne cechy oraz postawy, w wyniku czego ludzie zachowują się zupełnie inaczej aniżeli w zwykłych okolicznościach. W tłumie jednostki działają bardziej bezkrytycznie i spontanicznie, zawieszając wszelkie kalkulacje i myślenie racjonalne. Ludzie dają wyraz temu, co odczuwają (np: radość kibiców po strzelonej bramce, zbiorowa panika). Tłum wzmacnia emocje i wyzwala ich swobodną ekspresję. Ludzie łatwo ulegają sugestiom i naciskom demagogów, naśladują działania innych.

Typy tłumu - agresywny (działający przeciw komuś lub czemuś, kieruje nim chęć zemsty), ekspresywny (demonstrujący, zorganizowany, koncentruje się na wyrażaniu uczuć), konwencjonalny (zwykły, powstaje w typowych sytuacjach, np: zawody sportowe), nabywający (odmiana działającego, rabuje własności, powstaje w okresach dezorganizacji społecznej), przypadkowy (ludzi łączy oczekiwanie sytuacji, są nią zainteresowani na różnych poziomach - mniej lub bardziej), uciekający (utracił zdolność racjonalnego postępowania, np: panika).

Według LeBona pod wpływem zbiorowej sugestii tworzy się rodzaj „duszy tłumu” dającej ludziom poczucie niezwyciężoności, co w połączeniu z anonimowością prowadzi do odrzucenia własnego „Ja” i w rezultacie do stoczenia się z poziomu cywilizowanej jednostki do poziomu zwierzęcia kierującego się instynktami.

35. Socjologiczne koncepcje pokolenia.

Pokolenie (Sztompka) - to zbiorowość ludzi, którzy doświadczyli takich samych, ważnych wydarzeń historycznych, przeżyli te same sytuacje, reagowali na te same wyzwania. Ale doświadczali tego wszystkiego osobno, każdy nieco inaczej. Na przykład przeżyli wojnę, rewolucję czy kryzys gospodarczy. Zachowywali się w tych sytuacjach indywidualnie, ale zachowywało się ich wielu. W tym sensie było to zachowanie zbiorowe. Dla każdego istotnym elementem jego świadomości był fakt, że nie jest sam, lecz wśród wielu innych.

Czynniki pokoleniotwórcze (Julius Petersen):
- wspólne pierwiastki wykształcenia
- kontakty osobiste
- wspólne przeżycia (przeżycia pokoleniowe)
- uleganie wspólnym przywódcom
- wspólny front przeciw starszemu pokoleniu

Przeżycia pokoleniowe - wielkie wstrząsy duchowe, które przypadając na lata młodości, stają się wspólnym dziedzictwem młodych. Wyróżniają ich od tych, którzy (z racji różnicy wieku) nie przeżyli danego wstrząsu.

Konflikt pokoleń - przyczyną jest najczęściej odczuwana i manifestowana przez młodych konieczność przemiany. Dwa różne pokolenia nie rozumieją siebie na wzajem w pełni. Odmienne doświadczenia (w tym także przeżycia pokoleniowa) uważane są obecnie za istotne źródło różnic między pokoleniami. Każde pokolenie tworzy nowe obiekty, idee i znaczenia, co jest istotą zmiany społecznej. Jednak kolejne pokolenia, mają też coś z idei i problemów pokoleń wcześniejszych.

Koncepcje pokolenia:
1) Comte w XIX wieku wiązał proces rozwoju społecznego z wymianą pokoleń (około 30-letni okres aktywności życiowej) – po pokoleniu ojców, następuje pokolenie synów.
2) Simmel twierdził, że solidarność oparta na podstawach przynależności wiekowej stanowi podstawę zachowania spójności społecznej - podziały na pokolenia są ważniejsze niż podziały polityczne czy klasowe.
3) Ortega-y-Gasset był przekonany, że wszyscy ludzie należą do jakiegoś pokolenia. Wyróżniał w każdym społeczeństwie 4 pokolenia: odchodzące, sprawujące władzę, kontestatorzy, młodzi.
4) Manheim dokonał rozróżnienia pomiędzy pokoleniem i pokoleniem rzeczywistym. Pokolenie może stać się rzeczywistym, kiedy zaistnieje odpowiednia sytuacja historyczna, która przywołana później jest na tyle silna, aby potrafiła wyodrębnić tych, którzy ją przeżyli od innych.
5) Maria Ossowska wyróżnia pokolenie jako charakterystyka stosunków rodzice – dzieci oraz pokolenie jako relacje nauczyciel – uczeń.
6) Mieczysław Wallis wyszczególnia pokolenia w znaczeniu: genealogicznym („łańcuch pokoleń”), paragenealogicznym (grupy ludzkie, między których przedstawicielami zachodzi różnica wieku odpowiadająca w przybliżeniu okresowi jednego pokolenia ludzkiego, tj. 30-35 lat), metrykalnym (grupa ludzi urodzonych w mniej więcej w tym samym czasie).

Kohorta – termin stosowany w statystyce, oznaczający zbiór obiektów (najczęściej ludzi) wyodrębniony z populacji z uwagi na zachodzące jednocześnie dla całego zbioru wydarzenie. Najczęściej stosowana kohorta demograficzna grupuje np: osoby urodzone w danym roku. Prowadzi nas to do pojęcia kohorty w temacie pokolenia. Oznacza ona pewien przedział czasowy, który przesuwa się od młodości do starości.

37. Znaczenie teorii funkcjonalnej w dziejach socjologii – różnice w podejściu Talcotta Parsonsa oraz Roberta Mertona.

Teoria funkcjonalna – zakłada, że społeczeństwo jest systemem składającym się z wzajemnie powiązanych części, z których każda pełni określoną funkcję w tym systemie. System jest w stanie dynamicznej równowagi. Istniejące wewnątrz niego napięcia są zawsze rozwiązywane. System ulega zmianom, ale w sposób stopniowy i ewolucyjny (największym zmianom ulegają społeczne makrostruktury). Występują zróżnicowane role i pozycje społeczne oraz wspólne normy i wartości. System społeczny dąży do zachowania ładu, czyli prawidłowego funkcjonowania, tworzy więc pewną hierarchię.

Merton stawiał sobie za cel ograniczenie założeń funkcjonalizmu. Dla Mertona wielkie schematy teoretyczne, w które bawił się Parsons, są przedwczesne. Zdaniem Mertona teorie średniego zasięgu dają większe szansę teoretyczną niż funkcjonalna teoria ogólna. W przekonaniu Mertona teoria funkcjonalna zawiera trzy problematyczne tezy o: jedności systemów społecznych, uniwersalności elementów systemu, niezbędności elementów dla systemów społecznych.

Parsons miał zamiar zbudowania schematu analitycznego, który umożliwiałby wyjaśnienie całej rzeczywistości. Według niego teoria w socjologii musi stosować ograniczoną liczbę istotnych pojęć, które nie odnoszą się do konkretnych zjawisk, lecz do ich elementów. Chodzi mu o uporządkowanie pojęć w taki sposób, by można było uchwycić znaczące i systemowe cechy rzeczywistości, unikając jednocześnie przytłoczenia niepotrzebnymi szczegółami. Parsons ostatecznie utworzył złożony system pojęciowy (w postaci stałych wzorów) i wyszczególnił dwa mechanizmy – socjalizację i kontrolę społeczną.

40. Teoria krytyczna jako sposób rozumienia świata społecznego.

Teoria krytyczna to przede wszystkim krytyka dominacji, krytyka niekoniecznych ograniczeń ludzkiej wolności. Próbuje służyć ludziom, nie manipulatorom. Socjologia krytyczna zainteresowana jest w ukształtowaniu społeczeństwa, które może maksymalizować wolność ludzką. Chodzi jej o społeczeństwo równości władzy, zasobów ekonomicznych, szans życiowych, wiedzy.

Socjologia krytyczna musi analizować, a potem demaskować przywileje, system dominacji, tajność życia politycznego. Prowadząc taką działalność popada w konflikt z politykami i władzą. Socjolog powinien umieć zmieniać perspektywy badania - indywidualne troski ludzkie powinny być w analizach powiązane z problemami strukturalnymi i historycznymi. Taka umiejętność łączenia perspektyw to podstawowa cecha wyobraźni socjologicznej. Najważniejsza jednak dla socjologów krytycznych jest działalność edukacyjna, oświeceniowa.

BRAKUJE:
========
36, 39.

Raczej ich już nie uzupełnie. Tak czy siak umieszczam na serwerze wersję do pobrania i wydrukowania jakby ktoś był zainteresowany tym opracowaniem.

22. Naród a nacjonalizm – wzajemne relacje.

Nacjonalizm - postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro. Nacjonalizm uważa interes własnego narodu za nadrzędny wobec interesu jednostki czy grup społecznych. Ideologia ta uznaje państwo za najwłaściwszą formę organizacji społeczności złączonej wspólnotą pochodzenia, języka, historii i kultury. Za skrajną, agresywną formę nacjonalizmu uważany jest szowinizm. Dla narodów podporządkowanych nacjonalizm jest ideologią obronną nakierowaną na utrzymanie odrębności kulturowej i uzyskanie pełnej suwerenności politycznej. Dla wielkiego, silnego narodu nacjonalizm może być ideologią agresywną, z przekonaniem o wyjątkowości i szczególnej ważności czy misji dziejowej danego narodu, połączoną z dążeniem do podporządkowania sobie innych.

Naród - jest zbiorowością terytorialną o określonym składzie etnicznym (co nie oznacza, że populacja zamieszkującą jeden kraj jest etnicznie jednorodna), podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzoną w procesie dziejowym, przejawiającą się w świadomości swych członków. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.

Na przykładzie narodu polskiego widzimy, że przed transformacją o spójności i solidarności narodu świadczył brak lojalności wobec władzy politycznej. Później mieliśmy do czynienia z dwiema formami nacjonalizmu. Nacjonalizm promujący lojalność wobec władzy socjalistycznej hamował zmiany propagowane przez nacjonalizm demokratyczny. Jednakże taka sytuacja nie doprowadził do rozpadu narodu, co świadczy o tym, że to właśnie naród jest formą nadrzędną a nacjonalizm jest elementem podtrzymującym wartości głównie polityczne. Wynika z tego, że nacjonalizm nie jest warunkiem niezbędnym do istnienia narodu.

24. Jakie procesy znajdują swoje odzwierciedlenie w przemianie od chłopa przez rolnika do producenta rolnego?

Zmiany od chłopa do rolnika następowały w tych trzech procesach modernizacyjnych:

Urbanizacja - zespół przemian ekonomicznych, społecznych, kulturowych i przestrzennych, prowadzących do rozwoju miast i obszarów miejskich, oraz wzrostu liczby ludności miejskiej i jej udziału w liczbie ludności państwa bądź regionu. Ludzie emigrowali ze wsi do miasta w poszukiwaniu pracy.

Industrializacja (uprzemysłowienie) - proces przekształcania się społeczeństw tradycyjnych w przemysłowe dzięki wprowadzeniu gospodarki opartej na mechanizacji produkcji. Zwiększa to liczbę osób zatrudnionych w przemyśle, standaryzuje czas pracy i wprowadza jego podział. Procesowi temu towarzyszy przyspieszona urbanizacja.

Profesjonalizacja - dla profesjonalizacji charakterystyczne jest zrzeszanie się w stowarzyszenia zawodowe, tworzenie własnych kodeksów etycznych, a także ograniczanie dostępu do wykonywania zawodu wobec osób nie należących do organizacji. Gospodarstwo rolne ewoluuje w fabrykę, staje się bardziej profesjonalne.

www.tymon.mlodzi.pl/licencjat-tymonski.doc

Pozdrawiam

Szacunek Tymon Exclamation